سفیرمردم/ اشک ریختند و آتش را خاموش کردند. صدای سوختن بلوط و بنه زاگرس و صدای سنجاب و خرگوش و پرنده‌ها که دود آتش، نفس را از آنها گرفته بود، تمام نشده و اشک همراهان محیط زیست در استان فارس هنوز روان است. دستان خالی‌شان برای مهار آتش را با ترکه‌های چوب بلوط پر کردند و به جدال زبانه‌های بلندی رفتند که جان جنگل را گرفته است. این شرح روزهای اخیر فعالان محیط زیست و همراهان طبیعت در استان فارس است که هنوز و در زمان نوشتن این گزارش مناطق بزرگی از ارتفاعات کوه سیاه ارسنجان آن در آتش می‌سوزد و حالا خبر رسیده که آتش به «لایخره» هم رسیده و آنها با همه امکاناتشان برای مقابله با آتش راهی این منطقه شده‌اند. این چند خط گزارش خبرنگار روزنامه پیام ما در هنگام آتش سوزی در کوههای ارسنجان بود.

سالانه بیش از ۲۰ هزار هکتار جنگل و اراضی کشاورزی در استان فارس به دلایل مختلف، طعمه حریق می‌شود و نبود اعتبار برای مقابله و کمبود امکانات و نیروی انسانی، پاسخ تکراری هر ساله مدیران منابع طبیعی و آبخیزداری این استان است.
وقتی درختی می‌سوزد و بوته‌ای خاکستر می‌شود تازه به یاد می‌آوریم که جنگل‌ها و مراتع در زندگی امروزه ما نقش به‌سزایی دارند و در بسیاری از موارد نقش یک مکمل قوی حیات بشری را ایفا می‌کنند.

فتوسنتز یا همان تولید اکسیژن، افرایش رطوبت خاک، جلوگیری از رانش زمین یا وقوع بهمن، جلوگیری از فرسایش و از دست رفتن خاک، کاهش روان آبها، جلوگیری از ایجاد سیل و سیلاب‌ها بخشی از فواید زیستی جنگل است، از سوی دیگر جنگل‌ها زیستگاه تعداد زیادی از گونه‌های جانوری و گیاهان دارویی نیز هستند.

از آنجایی که خشکسالی و گرم شدن هوا با وقوع آتش‌سوزی و شعله‌ور شدن حریق در مراتع و جنگل‌ها ارتباط مستقیم دارد، لزوم اعمال پیشگیری از آتش‌سوزی به اشکال مختلف و ممکن در مناطق جنگلی و کشاورزی امری ضروری است.
در استان فارس که یکی از پهناورترین عرصه‌های جنگلی و کشاورزی زاگرس است، هر سال بر اثر عوامل طبیعی و انسانی حجم قابل توجهی از جنگل‌ها و عرصه‌های منابع طبیعی این استان دچار حریق می‌شود و این درحالی است که ظرفیت‌ها و فرصت‌های زیادی برای پیشگیری و مقابله با این بحران وجود دارد.

بنابر اذعان مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری فارس حجم آتش‌سوزی ۶ ماهه نخست سال ۹۹ بیش از ۱۵ هزار هکتار بود که امسال شاهد افزایش چشمگیری در میزان آتش‌سوزی عرصه‌های منابع طبیعی استان هستیم.

بیش از شش ماه از اعلام مدیر کل منابع طبیعی فارس از طرح مقابله با حریق در عرصه‌های منابع طبیعی در این اداره کل می‌گذرد و این در حالی است که به گفته وی، هرچه تلاش کردند در کشور یک کتاب به عنوان منبع برای مقابله با آتش سوزی‌ها در عرصه منابع طبیعی مشاهده کنند، ندیدند و به سمت تدوین این کتاب رفته و این طرح را تدوین کردند که براساس این طرح با آتش سوزی‌ها مقابله شود.
بیان این نکته از این جهت است که به مدیر کل و مسؤولان منابع طبیعی یادآوری کنیم که گره اصلی و مشکل اساسی چگونگی مقابله با آتش سوزی‌ها، فقط نبود منابع مکتوب و یا نظریه پردازی های تئوری نیست بلکه به گفته بسیاری از مردم و اهالی استان پهناور فارس سوء مدیریت و عدم اعمال روش‌هایی پیشگیرانه است.

در بسیاری از بررسی‌ها، عوامل طبیعی و انسانی از جمله: تخمیر و مسائل شیمیایی مواد آلی روی زمین، رعد و برق و وجود گیاهان خشک و ذره بینی شدن شیشه و ضایعات رها شده در طبیعت و وصل بودن به اراضی مستثنیات و آتش زدن کاه و کلش توسط کشاورزان و خطاهای گردشگران به عنوان مهمترین عوامل، در افزایش میزان آتش‌سوزی‌ها ذکر شده است، اما این همه ماجرا نیست.

در ده روز اخیر، در چند شهرستان استان فارس شاهد وقوع آتش‌سوزی‌های گسترده بودیم، آتش‌سوزی ارتفاعات زاگرس در محدوده شهرستان‌های ارسنجان، مرودشت و پاسارگاد و از بین رفتن طبیعت و ارتفاعات مراتع فیجان ارسنجان، آتش‌سوزی کوه رنج و سوختن حدود ۱۰۰ هکتار از باغ‌های کشاورزان روستای بربید ممسنی و آتش‌سوزی گسترده اراضی کشاورزی و محدوده جنگلی روستاهای دهستان مشایخ دشمن زیاری ممسنی و کوه دراک شیراز و چند شهرستان دیگر که اگرچه وقوع آتش در محدوده جغرافیایی متفاوت بود ولی شباهت‌های بسیاری در این آتش‌سوزی ها شاهد بودیم.

وجود صریح و قابل اثبات عامل انسانی در آتش‌افروزی‌ها، عدم وجود راه‌های دسترسی، کمبود امکانات اطفای حریق از جمله آب‌پاش و دمنده و...، کمبود شدید نیروی انسانی مهارکننده، کمبود ماشین‌آلات جهت انتقال نیروها و انتقال آب و... ، دشواری هماهنگی با بالگرد جهت مهار آتش در مناطق صعب‌العبور، وجود اختلال در ارتباطات رادیویی و بی‌سیمی، ضعف جدی در تشکیلات اداری و چارت سازمانی و ناهماهنگی بین دستگاه‌های متولی بخشی از شباهت‌هایی چند آتش‌سوزی گسترده در استان فارس در ده روز گذشته است.

گسترش آتش بی‌تدبیری و نداشتن سواد رویارویی با محیط زیست، کمبود جدی آموزش‌های عمومی و تخصصی به مردم و کشاورزان و مرتع‌داران، عدم ساماندهی گروه‌های معارض آتش مردمی و سمن‌های حامیان طبیعت توسط سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری، عدم ورود به موقع در ایجاد آتش‌برها در زمان مناسب و عدم توجه به نابودی گونه‌های گیاهی ویژه رشته‌کوه زاگرس و استان فارس و عدم استفاده از تجارب سال‌های گذشته در مقابله با آتش‌سوزی، دفع نکردن مواد آتش‌زا، عدم برخورد قاطع با متخلفین و صاحبان کوره‌های زغالی در دل طبیعت و عوامل انسانی دخیل در بروز آتش‌سوزی‌ها و... نیز بخشی از علل و عوامل مشترک در آتش‌سوزی‌های اخیر در استان فارس است.

درددل رؤسای ادارات منابع طبیعی شهرستان‌های ممسنی و ارسنجان نیز یکی دیگر از شباهت‌های این آتش‌سوزی هاست.
بهنام امیران از کمبود امکانات، نبود قرق‌بان به تعداد کافی به ویژه در منطقه دشمن‌زیاری، کمبود ماشین‌آلات و لوازم لطفا حریق، عدم توجه مسؤولان بالادست به حفظ گونه‌های گیاهی مثل بنه، بلوط، بادام تلخ و گونه‌های جانوری موجود در منطقه دشمن‌زیاری، جهل افراد نسبت محیط‌زیست و نبود آموزش کافی در این زمینه و نبود شبکه رادیویی جهت برقراری ارتباط و صعب العبور بودن منطقه می‌گوید و اسدالله امینی نیز عدم سرعت در تصمیم‌گیری سازمانی و دشواری مقابله با آتش گسترده را بیان می‌کند.

اما سؤال مردم اینجاست که وقتی جنس گلایه مدیران نیز مانند مردم است برای حل مشکل به چه مرجعی باید مراجعه شود؟
چرا در ادارات منابع طبیعی کمترین نیروهای کار وجود دارد؟
وقتی بیش از یک روز زمان صرف هماهنگی بالگرد برای خاموش کردن آتش در ارسنجان می‌شود چطور باید انتظار داشت که این طبیعت حفظ شود؟وقتی تنها نهالستان شهرستان ممسنی امکان جایگزینی گونه‌های گیاهی و احیای دوباره طبیعت را ندارد، وقتی اخطار گسترش آتش در کوه‌های ارسنجان جدی گرفته نمی‌شود و اداره کل منابع طبیعی فارس به حداقل‌هااکتفا می‌کند، باید رسانه داد این مردم و کشاورزانی که در دشمن زیاری ممسنی و ارسنجان و پاسارگاد تمام زحمت یک‌ساله‌شان خاکستر شده‌است را به گوش مسؤولان بالاتر برسانند که اگر امکان بهبود وضعیت وجود دارد، سریعتر اقدام شود و جان طبیعت بیش از این گرفته نشود.

به گفته رؤسای اداره منابع طبیعی ارسنجان و ممسنی هر دو آتش سوزی این دو شهرستان، با دخالت عوامل انسانی به وقوع پیوسته که امیدواریم با ورود شاهدان محلی و رسیدگی دستگاه قضا و برخورد قاطع با عاملان، دیگر شاهد این وقایع تلخ نباشیم./فارس